Wiele osób podziela przekonanie, że prawo do zachowku istnieje tylko w przypadku dziedziczenia w oparciu o testament. Tymczasem zachowek może również przysługiwać w sytuacji gdy zmarły nie sporządził testamentu i doszło do dziedziczenia w oparciu o zapisy ustawy.
Z taką sytuacją mamy do czynienia w jednej ze spraw, w której udzielaliśmy ostatnio konsultacji. W istniejącym stanie faktycznym trójka dzieci odziedziczyła pewną kwotę jaka znajdowała się na rachunku bankowym ich zmarłej matki. Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia rodzeństwo podzieliło kwotę pozostałą po pokryciu zobowiązań zmarłej na równe trzy części i w efekcie każde z rodzeństwa otrzymało po mamie równe 10.000 zł. Były to środki odziedziczone w drodze ustawy.
Jednocześnie jedno z dzieci jeszcze za życia mamy otrzymało od niej w drodze darowizny mieszkanie o wartości 350.000 zł, a drugie działkę o wartości 100.000 zł. Trzecie dziecko nie dostało żadnych darowizn od matki.
W efekcie dziecku, które odziedziczyło jedynie 10.000 zł w oparciu o ustawę przysługuje prawo do zachowku w kwocie 70.000 zł.
Jak zatem widać na powyższym przykładzie prawo do zachowku może powstać także wtedy gdy nie sporządzono testamentu, ale z uwagi na istnienie darowizn doliczanych do spadku, odziedziczony udział nie pokrywa zachowku danego uprawnionego spadkobiercy.